Oświadczenie o zapoznaniu się ze stanem technicznym pojazdu w świetle nowelizacji ustawy o prawach konsumenta

W umowach sprzedaży używanych pojazdów powszechną praktyką jest umieszczanie postanowień, w myśl których kupujący oświadcza, że zapoznał się ze stanem technicznym pojazdu będącego przedmiotem umowy i nie zgłasza do niego zastrzeżeń,  a tym samym przyjmuje do wiadomości, że zakupiony samochód nie podlega reklamacji i zwrotowi. Dotychczas taki zapis opierany był na treści art. 557 § 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Ogólne oświadczenie o znajomości stanu technicznego pojazdu miało więc prowadzić do zwolnienia sprzedawcy od odpowiedzialności za jego wady, a jednocześnie ominąć ustawowy zakaz wyłączania lub ograniczania uprawnień z tytułu rękojmi, jakie przysługują kupującemu-konsumentowi z mocy prawa.

 

Ustawą o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe z dnia 4 listopada 2022 r. (Dz. U. z 2022 r., poz. 2337) do ustawy o prawach konsumenta dodano rozdział 5a, regulujący uprawnienia przysługujące kupującemu – konsumentowi w przypadku niezgodności towaru z umową. Tym samym do umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru na konsumenta, w tym w szczególności umów sprzedaży, umów dostawy oraz umów o dzieło, od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej, tj. 1 stycznia 2023 r., nie stosuje się przepisów kodeksu cywilnego dotyczących rękojmi za wady, w tym przywołanego powyżej art. 557 kodeksu cywilnego. Co to zatem oznacza dla kupującego, będącego konsumentem?

 

Nowo wprowadzone przepisy do ustawy o prawach konsumenta zapewniają kupującemu znacznie szerszą ochronę niż dotychczas.

Przede wszystkim ustawodawca utrudnił sprzedawcy zwolnienie się od odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową. Obecnie, aby doszło do skutecznego uwolnienia się od odpowiedzialności muszą łącznie zostać spełnione dwa warunki:

1. sprzedawca w sposób wyraźny poinformuje kupującego o konkretnych wadach towaru,
2. kupujący wyraźnie i odrębnie zaakceptuje istnienie konkretnych wadach towaru.

Nie ulega więc wątpliwości, iż ogólne postanowienia umowne o znajomości stanu technicznego pojazdu, które znajdują się w treści umowy sprzedaży zawartej w dniu 1 stycznia 2023 r. jak i po tej dacie, nie wywołują żadnych negatywnych skutków prawnych dla kupującego, w tym w szczególności nie pozbawiają go uprawnień z tytułu rękojmi (rękojmi konsumenckiej). Warto również podkreślić, że konsument nie może zrzec się praw przyznanych mu w ustawie, a postanowienia umów, które są mniej korzystne dla konsumenta niż postanowienia ustawy, są nieważne. Tym samym nieważne będą również postanowienia umowne, zgodnie z którymi konsument miałby się zrzec prawa do naprawy, wymiany, obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy.

 

Zgodnie z nowymi przepisami przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności towaru z umową istniejący w chwili jego dostarczenia i ujawniony w ciągu dwóch lat od tej chwili, chyba że termin przydatności towaru do użycia, określony przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, jest dłuższy. Co istotne, na gruncie nowej regulacji domniemywa się, że brak zgodności towaru z umową, który ujawnił się przed upływem dwóch lat od chwili dostarczenia towaru, istniał w chwili jego dostarczenia. Powyższe oznacza, że w stosunku do kupujących-konsumentów ustawodawca wydłużył o rok dotychczasowy okres domniemania istnienia wady, jaki wynikał z art. 556² kodeksu cywilnego.

Znaczącej zmianie uległ również sposób realizacji uprawnienia konsumenta w zakresie, w jakim może on odstąpić od umowy lub złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego konsument co do zasady mógł dowolnie wybrać czy chce dokonać obniżenia ceny, odstąpić od umowy czy domagać się wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady. Obecnie konsument może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy, gdy:

1. przedsiębiorca odmówił wymiany lub naprawy towaru,
2. przedsiębiorca nie doprowadził towaru do zgodności z umową,
3. brak zgodności towaru z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić towar do zgodności z umową,
4. brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez uprzedniego żądania jego naprawy lub wymiany,
5. z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.

 

W przypadku odstąpienia od umowy lub złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny bez wcześniejszego żądania jego naprawy lub wymiany domniemywa się, że brak zgodności towaru z umową jest istotny. Oznacza to, że w celu unicestwienia złożonych przez konsumenta oświadczeń, to  przedsiębiorca będzie musiał uwodnić, że w rzeczywistości wada towaru nie była na tyle istotna, aby uzasadniała skorzystanie przez kupującego z omawianych uprawnień.

 

Podsumowując, umieszczenie w umowie sprzedaży zawartej od 1 stycznia 2023 r. ogólnego postanowienia, zgodnie z którymi konsument oświadcza, że zapoznał się ze stanem technicznym pojazdu i nie zgłasza do niego żadnych zastrzeżeń, nie wywoła żadnych negatywnych skutków prawnych względem kupującego. Zgodnie z nowelizacją ustawy o prawach konsumenta, przedsiębiorca-sprzedawca może się skutecznie zwolnić od odpowiedzialności za wady towaru jedynie w przypadku, gdy w sposób wyraźny poinformuje kupującego o konkretnych wadach, a kupujący w sposób wyraźny je zaakceptuje. Jednocześnie nowa regulacja przedłużyła okres trwania domniemania o braku zgodności towaru z umową z roku do dwóch lat liczonych od chwili jego dostarczenia. Nowelizacja wprowadziła także domniemanie istotności wady, ułatwiając konsumentowi złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy lub obniżeniu ceny.